* Hỏi:
- Có người quen của mẹ em, hay tin mẹ hốt hụi nên đến mượn tiền để đi TP Hồ Chí Minh khám bệnh. Mẹ em không cho, nhưng người đó năn nỉ quá, mẹ mới cho mượn 5 triệu đồng với điều kiện là trong vòng 10 ngày phải trả cả lãi lẫn gốc, lãi suất là 30%. Đúng 10 ngày sau, người này đến trả lãi mà không trả tiền vốn, mẹ em có đến nhà đòi nhiều lần nhưng không được. Sau đó, người này nhắn tin điện thoại hẹn mẹ em đến nhà để trả nhưng khi đến nhà thì bà ta ra giá 1 tháng trả 300.000 đồng tiền vốn nếu không được thì thôi, rồi đòi kiện mẹ em ra tòa. Trong lúc tức giận, mẹ em có giằng co qua lại nhưng không gây thương tích. Khoảng 3-4 ngày sau, người đó nhập viện với lý do là bị mẹ em đánh, kiện mẹ em ra tòa vì tội cho vay nặng lãi và tội đánh người.
Xin được hỏi với mức cho vay như vậy có bị gọi là cho vay nặng lãi không? Nếu bị phạt sẽ phạt tiền hay phạt tù và phạt bao nhiêu? Còn với tội đánh người thì có bị xử lý hay không?
N.T.T.H (TP Tuy Hòa)
* Trả lời:
Theo quy định tại Điều 476 Bộ luật Dân sự 2005 về lãi suất thì mức lãi suất cơ bản trong giao dịch dân sự được quy định như sau:
“1. Lãi suất vay do các bên thỏa thuận nhưng không được vượt quá 150% của lãi suất cơ bản do Ngân hàng Nhà nước công bố đối với loại cho vay tương ứng.
2. Trong trường hợp các bên có thỏa thuận về việc trả lãi, nhưng không xác định rõ lãi suất hoặc có tranh chấp về lãi suất thì áp dụng lãi suất cơ bản do Ngân hàng Nhà nước công bố tương ứng với thời hạn vay tại thời điểm trả nợ”.
Lãi suất cơ bản mà Ngân hàng Nhà nước đang áp dụng hiện nay dao động ở mức 8% năm. Tuy nhiên, theo Quyết định 546/2002/QĐ-NHNN ngày 30/5/2002 của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước về việc thực hiện cơ chế lãi suất thỏa thuận trong hoạt động tín dụng thương mại bằng đồng Việt Nam của tổ chức tín dụng đối với khách hàng thì vấn đề về lãi suất cơ bản của ngân hàng hiện nay đang bị thả nổi và không có định hướng rõ ràng. Tuy vậy, các tổ chức tín dụng vẫn lấy mức cơ bản dao động từ 7-9%/năm làm lãi suất cơ bản khi thực hiện hoạt động cho vay. Vì vậy, lãi suất không vượt quá 150% mà Bộ luật Dân sự 2005 quy định được hiểu là mức lãi suất cho vay không quá mức 13%/năm tính theo khoản tiền vay gốc.
Điều 163 Bộ luật Hình sự 1999 về tội cho vay lãi nặng quy định:
“1. Người nào cho vay với mức lãi suất cao hơn mức lãi suất cao nhất mà pháp luật quy định từ mười lần trở lên có tính chất chuyên bóc lột, thì bị phạt tiền từ một lần đến mười lần số tiền lãi hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến một năm”.
Ở trường hợp bạn hỏi, mẹ bạn cho vay 5 triệu đồng, lãi suất là 30% trong thời hạn vay 10 ngày có nghĩa là khoảng 90%/tháng, tương ứng 1.080%/năm. Mức lãi suất quá cao so với lãi suất do Nhà nước quy định và gấp nhiều lần so với quy định về mức lãi suất cao nhất trong Bộ luật Hình sự 1999 (mức cao nhất không quá 10 lần mức lãi suất cao nhất mà pháp luật cho phép, ở đây lãi suất cao nhất mà pháp luật cho phép là khoảng 13%/năm và gấp 10 lần tức là không quá 130%/năm). Tuy nhiên, để xử lý về hành vi cho vay nặng lãi cần thêm yếu tố có tính chất chuyên bóc lột. Ở đây được hiểu là hành vi cho vay lãi nặng nhằm trục lợi bất chính, người phạm tội chuyên sống bằng nghề cho vay lãi nặng, làm cho người vay phải điêu đứng, thậm chí phải gán cả tài sản, nhà cửa, ruộng vườn để trả nợ hoặc đến làm con sen, con ở trong nhà người cho vay để trừ nợ.
Riêng việc mẹ bạn có ẩu đả với người vay được cho là xuất phát từ thái độ và tinh thần ức chế do không đòi được tiền nợ. Muốn truy cứu về hành vi cố ý gây thương tích cần chứng minh được mẹ bạn là người trực tiếp gây ra thương tích, ở đây nếu không chứng minh được, gia đình bạn có thể tố cáo ngược lại người đã vay nợ về hành vi vu khống theo quy định của Bộ luật Hình sự năm 1999.
Tuy nhiên nếu bị khởi kiện ra tòa thì mẹ bạn chỉ có thể đòi lại được khoản tiền nợ gốc và khoản lãi sẽ được tính lại dựa theo mức lãi suất cơ bản của ngân hàng chứ không thể được chấp nhận khoản lãi như mẹ bạn và người vay đã thỏa thuận.
Mong rằng nội dung tư vấn sẽ giải đáp thắc mắc của bạn.
LS NGUYỄN HƯƠNG QUÊ
(Văn phòng Luật sư Phúc Luật)
