Tháng 6/2017, tôi đưa anh bạn từ TP Hồ Chí Minh đi thăm danh thắng quốc gia Gành Đá Đĩa (xã An Ninh Đông, huyện Tuy An). Sau khi chụp ảnh “đã đời” ở mọi góc độ, anh bạn chia tay gành trong niềm luyến tiếc trước thắng cảnh kỳ thú có một không hai của đất nước và gặp một bé gái đi cùng mẹ đang cầm bịch ni lông đựng mấy vỏ chai nhựa nước khoáng đã uống hết. Anh hỏi: Cháu mang về nhà để dùng à? Cô bé lễ phép trả lời: Dạ con mang lên trên để bỏ vào thùng rác ạ! Anh xoa đầu cô bé và khen: Cháu giỏi quá. Du lịch có trách nhiệm là đây chớ ở đâu xa.
Thấy tôi có vẻ lơ ngơ, anh giải thích: Theo Tổng cục Du lịch Việt Nam, du lịch có trách nhiệm tại các điểm đến được hiểu là việc hạn chế tối đa các tác động tiêu cực về kinh tế, môi trường và xã hội; tạo ra lợi ích kinh tế lớn hơn và nâng cao phúc lợi cho người dân địa phương, cải thiện điều kiện làm việc và tham gia vào hoạt động du lịch; khuyến khích người dân địa phương tham gia vào các quyết định có ảnh hưởng đến cuộc sống của họ; đóng góp tích cực vào việc bảo tồn các di sản thiên nhiên và văn hóa nhằm duy trì một thế giới đa dạng.
Đồng thời cung cấp những trải nghiệm thú vị cho du khách thông qua mối liên kết giữa khách du lịch và người dân địa phương, tạo hiểu biết về các vấn đề văn hóa, xã hội và môi trường tại địa phương; tạo cơ hội cho những người khuyết tật và có hoàn cảnh khó khăn; tôn trọng văn hóa địa phương, khuyến khích sự tôn trọng lẫn nhau giữa khách du lịch và người dân địa phương; tạo dựng niềm tin, lòng tự hào dân tộc cho cộng đồng.
Còn khách du lịch có trách nhiệm là người hiểu và tuân thủ các tập tục địa phương; lựa chọn các doanh nghiệp có quan điểm, tôn chỉ và hoạt động hướng đến sự bền vững và có trách nhiệm; có ý thức tiết kiệm năng lượng; sẵn sàng tham gia các hoạt động môi trường, ủng hộ phát triển kinh tế - xã hội địa phương; có ý thức bảo vệ môi trường, văn hóa bản địa…
Rồi anh kết luận: Cháu bé vừa rồi, sau khi uống nước xong, không vứt vỏ chai tại gành Đá Đĩa mà mang lên trên để bỏ vào thùng rác chính là một ví dụ sinh động về khái niệm du lịch có trách nhiệm đó ông à! Hành động như vậy chứng tỏ cháu được giáo dục tốt, rất đáng để người lớn chúng ta học tập, làm theo!
Liên hệ thực tế từ trước đến nay, tôi càng thấy rằng nhiều người (trong đó có cả bản thân mình) tuy đi đó đi đây, tham quan, viếng cảnh các nơi để mở mang tầm mắt và thư giãn nhưng chưa thực sự là du lịch có trách nhiệm như khái niệm anh bạn vừa nêu. Mà biểu hiện của việc “thiếu trách nhiệm” này thì rất phong phú, đa dạng.
Đó là nói năng ồn ào, ầm ĩ ở nơi đông người; chen lấn nhau vào cổng, khi lên xuống xe ở các điểm đến chứ không xếp hàng lịch sự; lúc dùng buffet ở nhà hàng thì lấy thức ăn thật nhiều nhưng “xơi” không hết nên bỏ thừa mứa rất lãng phí!
Đó là tổ chức ăn uống, nhậu nhẹt xong nhưng không dọn dẹp cho sạch sẽ mà để lại “một bãi chiến trường” ở thiên đường du lịch, khiến người khác nhìn vào rất phản cảm. Đó là vô tư phì phèo thuốc lá ở nơi có bảng cấm, không biết giúp đỡ người già, người khuyết tật, trẻ em… trong quá trình đi chơi. Đó là đến những nơi tôn nghiêm nhưng lại ăn mặc rất “thiếu vải”, cười nói như vỡ chợ.
Đó là “tranh thủ” chôm chỉa khi đi mua sắm ở các siêu thị; camera quay lại nên bị bắt quả tang thật đáng xấu hổ như đã từng xảy ra với du khách Việt Nam ở nước ngoài mà báo chí đã nêu! Đó là không biết “nhập gia tùy tục”, không biết tôn trọng văn hóa bản địa nơi mình đến du lịch nên nhiều khi xảy ra hậu quả khôn lường.
Đơn cử, ngày 5/3/2015, một tòa án ở Singapore đã phạt 2 công dân Đức là Andreas Von Knorre (22 tuổi), Elton Hinz (21 tuổi) 9 tháng tù giam và đánh 3 roi vì đột nhập vào một nhà ga tàu điện và dùng bình phun sơn vẽ bậy lên toa tàu! Trước đó, vào năm 2010, công dân Thụy Sĩ Oliver Fricker đã bị Singapore xử tù 7 tháng và lĩnh 3 roi cũng vì vẽ bậy lên toa tàu…
Nói ngắn gọn, du lịch có trách nhiệm là biểu hiện của người văn minh, góp phần bảo vệ và xây dựng cảnh quan, môi trường xanh, sạch, đẹp để phát triển bền vững; góp phần gìn giữ, phát triển bản sắc văn hóa địa phương, quốc gia và quốc tế. Vì thế hãy là du khách theo đúng nghĩa như vậy để tận hưởng được những thú vị diệu kỳ của cuộc sống và nhất là góp phần làm cho cuộc sống ngày càng ý vị hơn.
Trong những ngày nghỉ Tết Nguyên đán Mậu Tuất 2018 này, nếu có đi khám phá, thăm thú nơi nào, bạn hãy là một người du lịch có trách nhiệm, một du khách có văn hóa, thân thiện, dễ thương, nghĩa tình với nơi mà mình đến. Và cũng nhớ nhắc nhở gia đình, bạn bè, người thân cùng làm như vậy!
NGUYỄN VĂN TUYẾN
(phường 2, TP Tuy Hòa)
