Nếu phụ nữ mang thai được chăm sóc và điều trị dự phòng thích hợp, mỗi năm sẽ có hàng ngàn trẻ sơ sinh được cứu thoát khỏi HIV. Đây là con số hết sức ý nghĩa về nhiều mặt.
Theo nghiên cứu của Tổ chức Y tế Thế giới, cứ 100 trẻ sinh ra từ các bà mẹ nhiễm HIV nếu không can thiệp gì thì có tới 30-40 trẻ sẽ bị nhiễm HIV. Nếu được phát hiện sớm, chăm sóc và điều trị thích hợp thì trong 100 trẻ ấy chỉ có từ 3-5 trẻ bị nhiễm HIV, thậm chí còn thấp hơn nữa.
Từ năm 2009, Chính phủ Việt Nam xác định dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con là chương trình trọng điểm cần tập trung nguồn lực để thực hiện. Cũng từ đó, vào tháng 6 hàng năm, Ủy ban quốc gia Phòng, chống AIDS và phòng, chống tệ nạn ma túy, mại dâm đều tổ chức Tháng cao điểm dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con, diễn ra từ ngày 1-30/6.
TS.BS Hoàng Đình Cảnh, Phó Cục trưởng Cục Phòng, chống HIV/AIDS (Bộ Y tế), cho biết: “Công tác dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con đã được triển khai trong cả nước với những định hướng mới đối với các can thiệp về phòng lây truyền từ mẹ sang con: Tư vấn xét nghiệm HIV cho phụ nữ mang thai sớm; điều trị ARV ngay cho tất cả phụ nữ mang thai nhiễm HIV và điều trị ARV suốt đời”.
Tháng cao điểm dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con năm 2020 có chủ đề “Điều trị ARV sớm cho mẹ - Sức khỏe cho con”, được triển khai phù hợp với tình hình dịch COVID-19, đặc điểm về kinh tế, xã hội của từng địa phương, từng đơn vị. Các nội dung được chú trọng trong truyền thông gồm: Lợi ích của việc xét nghiệm sớm HIV cho phụ nữ mang thai, thời điểm phụ nữ nhiễm HIV có thể mang thai an toàn, giảm nguy cơ lây nhiễm HIV cho con, lợi ích của điều trị ARV sớm cho người nhiễm HIV và phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ, dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con, lợi ích của việc theo dõi tải lượng HIV đối với phụ nữ mang thai nhiễm HIV để sinh ra những đứa con khỏe mạnh, các biện pháp dự phòng lây nhiễm HIV, lợi ích của dự phòng sớm lây nhiễm HIV, quyền sinh con của phụ nữ nhiễm HIV.
Các dịch vụ tư vấn xét nghiệm HIV cho phụ nữ mang thai và điều trị dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con tại địa phương được tăng cường quảng bá, đồng thời đảm bảo tài chính cho chương trình dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con. Ngoài ra, nhiều hoạt động khác cũng được tổ chức trong tháng cao điểm: Giới thiệu rộng rãi về lợi ích của việc tiếp cận sớm các dịch vụ xét nghiệm HIV; dự phòng, chăm sóc, điều trị dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con và giới thiệu chi tiết các cơ sở cung cấp các dịch vụ dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con sẵn có tại địa phương; mở rộng việc cung cấp các dịch vụ dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con như tư vấn xét nghiệm HIV lưu động; xét nghiệm HIV dựa vào cộng đồng; điều trị ARV trong ngày, cấp thuốc ARV nhiều tháng, cấp thuốc ARV tại các trạm y tế xã…
Năm 2019, có hơn 2.000 mẹ được điều trị ARV (điều trị trước mang thai là 1.328 người, trong thời kỳ mang thai là 339 người, trong thời kỳ chuyển dạ là 390 người). Theo TS Hoàng Đình Cảnh, số phụ nữ xét nghiệm sàng lọc HIV ở giai đoạn mang thai còn khá thấp là do việc tư vấn của cán bộ y tế còn hạn chế; nguồn cung ứng test miễn phí không đáp ứng đủ nhu cầu trong khi BHYT không chi trả test sàng lọc. Mặt khác, việc chưa sẵn có dịch vụ xét nghiệm sàng lọc HIV tại trạm y tế xã/phường/thị trấn - nơi chủ yếu thực hiện quản lý và khám thai ban đầu - cũng làm cản trở việc tiếp cận xét nghiệm sớm của phụ nữ mang thai. Bên cạnh đó, nhiều phụ nữ mang thai nhiễm HIV còn sợ bị kỳ thị nên ngại xét nghiệm…
Tại Việt Nam, trung bình mỗi năm có từ 1,5-2 triệu phụ nữ mang thai. Với tỉ lệ nhiễm HIV khoảng 0,25-0,3% trong nhóm này, mỗi năm có từ 4.000-6.000 bà mẹ mang thai nhiễm HIV. Nếu không được can thiệp, mỗi năm sẽ có 1.500-3.000 trẻ bị nhiễm HIV ra đời. Nếu phụ nữ mang thai được chăm sóc và điều trị dự phòng thích hợp, tỉ lệ này sẽ giảm xuống dưới 5%, nghĩa là chỉ còn 150-200 cháu bị nhiễm HIV từ mẹ. Hàng ngàn cháu sẽ được cứu thoát khỏi HIV. Đây là con số hết sức có ý nghĩa về nhiều mặt.
HÀ AN
